“Η εγγραφή της ιστορικής μνήμης και των ιδεολογιών στο πολιτισμικό προїόν, καθώς και μορφές αποκωδικοποίησης και ανάλυσής τους, αποτελούν βασική θεματική ενότητα. Η λογοτεχνία θεωρείται το πλέον προνομιακό μέσο έκφρασης του ιστορικού γεγονότος λόγω της αναπαραστασιακής της φύσης, της συμβολικότητας της γλώσσας, και της δυνατότητας να παρουσιάζει πλευρές των ιστορικών και πολιτικών συμβάντων όπως αυτά αντανακλώνται στο ατομικό και συλλογικό φαντασιακό.
Στο μάθημα αυτό προσεγγίζονται μέσα από κόμικς, κινηματογραφικές ταινίες, λογοτεχνικά κείμενα και ντοκυμανταίρ, σημαντικά ιστορικά και πολιτικά γεγονότα που σημάδεψαν την ελληνικη ιστορία και κοινωνία, διάφορες μορφές καλλιτεχνικής ‘αντίστασης’ σε απολυταρχικά και φασιστικά καθεστώτα καθώς και η εγγραφή του συλλογικού τραύματος (μικρασιατική καταστροφή, εμφύλιος, δικτατορία, μεταναστεύσεις). Το μάθημα έχει τη μορφή σεμιναρίων και εστιάζει στον ελληνικό και τον ευρωπαϊκό χώρο.”

ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Σκοπός του μαθήματος είnai  αφενός  η εξοικείωση των φοιτητών/τριών με τις βασικές έννοιες που διέπουν τη μορφή και την αισθητική του λογοτεχνικού κειμένου και των διαφόρων μορφών Τέχνης και αφετέρου η δυνατότητα αποκωδικοποίησης συμβολικών σχημάτων που άπτονται της ιδεολογίας, της πολιτικής και της εγγραφής της ιστορικής μνήμης στο κείμενο και τη φιλμική γραφή. Η εισαγωγή σε θέματα διεπιστημονικότητας αποτελεί ακόμα έναν από τους στόχους του μαθήματος.

Οι φοιτητές που ολοκληρώνουν επιτυχώς το μάθημα γνωρίζουν τη σχέση των πολιτισμικών διεργασιών με τα πολιτικά γεγονότα και εντάσσουν ρεύματα τέχνης και λογοτεχνίας σε κοινωνικά, ιστορικά και πολιτικά πλαίσια, για παράδειγμα, τη σχέση της περιόδου του Ψυχρού Πολέμου με την λογοτεχνική παραγωγή, μέσα απο τη συγχρονία και τη διαχρονία, την στρατευμένη λογοτεχνία και τη στρατευμένη Τέχνη, τη σχέση πολιτικής βίας και τρομοκρατίας με τη λογοτεχνική και τη φιλμική γραφή, τις παραστατικές τέχνες και τα εικαστικά.

Το εύρος του γνωστικού τους πεδίου στο διεπιστημονικό αυτό αντικείμενο τους βοηθά να επεκτείνουν τις γνώσεις τους στο συγκεκριμένο και σε συναφή πεδία, και να είναι ικανοί να συνομιλούν με εκπροσώπους τόσο των ανθρωσπιτικών όσο και των  κοινωνικών επιστημών,  αξιοποιώντας αντίστοιχα μεθοδολογικά, βιβλιογραφικά και ερευνητικά εργαλεία.

ΓΕΝΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ

Εισαγωγή σε διεπιστημονικά αντικείμενα και πρακτικές

Ασκηση κριτικής  σκέψης 

Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης

Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Η λογοτεχνία έχει προβληθεί ως το πλέον προνομιακό μέσο έκφρασης του τραύματος εξαιτίας της αναπαραστασιακής της φύσης, της συμβολικότητας της γλώσσας, καθώς και της δυνατότητας να παρουσιάζει μια πτυχή της ιστορίας που δεν μπορεί να γίνει με άλλο τρόπο γνωστή.  Η εγγραφή της ιστορικής μνήμης και των ιδεολογιών στο πολιτισμικό προїόν, καθώς και μορφές αποκωδικοποίησης και ανάλυσής τους, αποτελούν βασική θεματική ενότητα. Η λογοτεχνία θεωρείται το πλέον προνομιακό μέσο έκφρασης του ιστορικού γεγονότος λόγω της αναπαραστασιακής της φύσης, της συμβολικότητας της γλώσσας, και της δυνατότητας να παρουσιάζει πλευρές των ιστορικών και πολιτικών συμβάντων όπως αυτά αντανακλώνται στο ατομικό και συλλογικό φαντασιακό.
Στο μάθημα αυτό προσεγγίζονται μέσα από κόμικς, κινηματογραφικές ταινίες, λογοτεχνικά κείμενα και ντοκυμανταίρ, σημαντικά ιστορικά και πολιτικά γεγονότα που σημάδεψαν την ελληνικη και την ευρωπαική ιστορία και κοινωνία, διάφορες μορφές καλλιτεχνικής ‘αντίστασης’ σε απολυταρχικά και φασιστικά καθεστώτα καθώς και η εγγραφή του συλλογικού τραύματος (Ψυχρός Πόλεμος, μικρασιατική καταστροφή, εμφύλιος, δικτατορία, μεταναστεύσεις). Το μάθημα έχει τη μορφή σεμιναρίων και εστιάζει στον ελληνικό και τον ευρωπαϊκό χώρο.

Σχέδιο μαθήματος

Η δομή του μαθήματος διαρθρώνεται σε 3 ενότητες:

     1) Λογοτεχνία, Πολιτική και Iστορία: θεωρητικές προσεγγίσεις

Ιστορική πραγματικότητα και πεζογραφία –  Ιστορία και μυθοπλασία –  Το ‘ιστορικό μυθιστόρημα’   –  η εγγραφή της ιδεολογίας στη λογοτεχνία και τις Τέχνες  – στρατευμένη και πολιτική λογοτεχνία – στρατευμένη Τέχνη – Αναπαραστάσεις του Ψυχρού Πολέμου στη Λογοτεχνία – το ‘κατασκοπευτικό μυθιστόρημα’ – Ο εμφύλιος της Ισπανίας – Απολυταρχικά και ολοκληρωτικά καθεστώτα και λογοτεχνική παραγωγή. Μελέτη περίπτωσης:  Tζωρτζ Οργουελ

2) Το ιστορικό γεγονός στο λογοτεχνικό κείμενο, το graphic novel  και τον κινηματογράφο

 Η γραφή της μνήμης – Η μικρασιατική καταστροφή στη λογοτεχνία και στην οθόνη – Λογοτεχνική παραγωγή  δύο μνημονικών κοινοτήτων : πολιτικοί πρόσφυγες και εξόριστοι – Κατοχή, εμφύλιος, αντίσταση, δικτατορία (1967-1974). Μελέτη περίπτωσης

3) Iστορία και μνήμη στα graphic novel . Mελέτη περίπτωσης: (Art Spiegelam,«Maus», Soloup, «Αϊβαλί», Allain Glykos, «Μανώλης») 

Τα 13 μαθήματα βασίζονται  στις τρεις παραπανω θεματικες. Συμπληρωματικά  παρακολουθηση θεατρικής παράστασης, συναφούς αντικειμένου.

Τίτλος ενότητας	Βιβλιογραφία	Παρουσίαση στο e-class
Εισαγωγή: Στοιχεία Θεωρίας για τη λογοτεχνική γραφή. Μυθιστόρημα. Μαρτυρία, αυτοβιογραφία	Εξειδικευμένα άρθρα	αναρτημένα στο eclass
Λογοτεχνία και ιδεολογία.  Στρατευμένη Τέχνη. Σοσιαλιστικός ρεαλισμός. Η λογοτεχνία του Ψυχρού Πολέμου. Ιστορική αναδρομή	Τζιόβας, Δημήτρης, Οι μεταμορφώσεις του Εθνικισμού και το ιδεολόγημα της ελληνικότητας στον μεσοπόλεμο, Αθήνα,   Οδυσσέας	Παρουσίαση αναρτημένη στο eclass
Προσεγγίσεις λογοτεχνικών έργων του Ψυχρού (Οργουελ, Σολτζενίτσιν, Γκράχαμ Γκρίν, Χατζής, Αλεξάνδρου)	Αναγνώσεις και σχολιασμός λογοτεχνικών κειμένων	Κείμενα αναρτημένα στο eclass
Εισαγωγή στην γραφή του κόμικ. Ο αντισημιτισμός στη λογοτεχνία και στο κόμικ  Maus του Art Spiegelman και Το Ημερολόγιο της Αννας Φράνκ	Αντώνης Νικολόπουλος, ΤΑ ελληνικά κόμικς, εκδ. Τόπος και  Παπαρούση, Μ. « Διασκευές λογοτεχνικών έργων σε εικονιστορήματα (graphic novels): το Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ – Graphic Diary»,  περιοδικό Τα Κείμενα και άρθρα για τον αντισημιτισμό (Λαλαγιάννη, Οντέτ Βαρόν-Βασάρ)	Παρουσίαση αναρτημένη στο eclass και αλλο εκπαιδευτικο υλικό (άρθρα)
Οι ελληνικές κοινότητες της Μικράς Ασίας και η Μικρασιατική Καταστροφή. Το κόμικ «Αιβαλί» του Soloup	Νικολόπουλος, Α., Τα ελληνικά κόμικς, Αθήνα, εδ. Τόπος
Η Μικρασιατική Καταστροφή και οι πρόσφυγες. Το κόμικ Μανώλης του Αλλαίν Γλυκός	Νικολόπουλος, Α., Τα ελληνικά κόμικς, Αθήνα, εδ. Τόπος και Άρθρα (Νικολόπουλος, Λαλαγιάννη)	Παρουσίαση αναρτημένη στο eclass
Πρόοδος
Η Θεση των γυναικών στο Ιράν. Το graphic novel Persepolis	Εξειδικευμενα άρθρα	Παρουσίαση αναρτημένη στο eclass
Πολιτισμικές αναπαραστάσεις της πολιτικής βίας. Λογοτεχνία και Τρομοκρατία	Β.Πέτσα, Οταν γράφει το μολύβι. (σελ. 34-37)	Παρουσίαση αναρτημένη στο eclass
Πολιτικός κινηματογράφος στην Ελλάδα	Παρακολούθηση ντοκυμανταίρ και το ντοκυμανταιρ «Το στίγμα»- συζήτηση	Παρουσίαση αναρτημένη στο eclass  Και  αλλο εκπαιδευτικο υλικό (αρθρα)
Πολιτικός κινηματογράφος στην Ελλάδα και την Ευρώπη	Παρακολούθηση ντοκυμανταίρ (ανοικτής πρόσβασης) – συζήτηση	Παρουσίαση αναρτημένη στο eclass  και αλλο εκπαιδευτικο υλικό (αρθρα)
Επίσκεψη στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηνών. Γλυπτά του Τάσσου-Ξενάγηση (Μάθημα στον χώρο της πινακοθήκης)
Παρουσιάσεις εργασιών των φοιτητών/τριών – συζήτηση ανά ομάδες	Σχολιασμός των εργασιών ανά ομάδες
Παρουσιάσεις εργασιών των φοιτητών/τριών	Σχολιασμός των εργασιών ανά ομάδες

ΤΡΟΠΟΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ

Διαλέξεις σε σεμιναριακή μορφή. 

ΧΡΗΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

Υπάρχει εκτεταμένη χρήση ΤΠΕ στη διδασκαλία: ppt  presentations (αναρτημένα στο e-class), και προβάλλονται videos και ντοκυμανταίρ.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Δραστηριότητα	Φόρτος Εργασίας Εξαμήνου
Διαλέξεις  σε σεμιναριακή μορφή	13 Εβδ. x 3 ώρες = 39ώρες
Εκπόνηση Eργασίας	13 Εβδ. x 3 ώρες x 1,5 = 50 ώρες
Εκπαιδευτικές επισκέψεις	1  Εβδ. x 5 = 10 ώρες
Προφορική παρουσίαση εργασίας	1 ώρα επαφής + 3 ώρες προετοιμασίας = 4 ώρες
Σύνολο Μαθήματος	103

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ 

Η γλώσσα αξιολόγησης ειναι η ελληνική, εκτός κι αν υπάρχουν φοιτητές/τριες Erasmus, οπότε είναι η αγγλική ή η γαλλική γλώσσα.

Για την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος απαιτείται βαθμός ίσος ή μεγαλύτερος του 5. Ο βαθμός είναι συνδυασμός του βαθμού της γραπτής εργασίας (50%) και  τoυ test (30%), τα οποία  είναι υποχρεωτικά και προστιθεται ο βαθμός από την ενεργό συμμετοχή στο μάθημα (20%).

Οι φοιτητές/τριες που θα αποτύχουν στην παραπάνω διαδικασία, θα δώσουν εξετασεις τον Σεπτέμβριο πάνω σε συγκεκριμένη υλη που ανακοινώνεται έγκαιρα.

 Τα κριτήρια αυτά είναι προσβάσιμα  στο e-c lass και αναρτώνται επίσης  έξω από το Γραφείο της διδάσκουσας.

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Προτεινόμενη Βιβλιογραφια

Eλληνική και από μετάφραση

1.  

Αποστολίδου, Β., Τραύμα και μνήμη. Η πεζογραφία των πολιτικών προσφύγων. Αθήνα, εκδ. Πόλις, 2010.

Αποστολίδου, Β., Λογοτεχνία και Ιστορία στην μεταπολεμική Αριστερά. Η παρέμβαση του Κώστα Χατζή (1947-1981), Αθήνα, Πόλις, 2003.  

Βασιλακάκος, Γ., Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος στη μεταπολεμική πεζογραφία 1946-1958. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2000.

Δεμερτζής, Ν. &  Ν. Μαραντζίδη, κ.ά. Εμφύλιος. Πολιτισμικό Τραύμα, Αθήνα, Αλεξάνδρεια , 2013.

Δημάδης, Κ.Α., Λογοτεχνία και πολιτική. Δικτατορία, Πόλεμος και Πεζογραφία 

  (1936-1944), Αθήνα, Εστία, 2004.

Καρβουναράκης, Θ. (επιμ.), Ο Ψυχρός Πόλεμος, Aθήνα, Σιδέρης, 2012

 

Λαλαγιάννη, Β. «O Ψυχρός Πόλεμος στη λογοτεχνία: η αγγλική και η γαλλική περίπτωση», στο Θ. Καρβουναράκης (επιμ.), Ο Ψυχρός Πόλεμος, Aθήνα, Σιδέρης, 2012, σελ.497-510. 

 

Λαλαγιάννη, Β. & Β.Πέτσα, «Πολιτική βία, ιστορική μνήμη και τραύμα: αναπαραστάσεις της τρομοκρατίας σε σύγχρονα ελληνικά λογοτεχνικά κείμενα και μαρτυρίες», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, νο38, 2012, 2: 120-135.

Λαλαγιάννη, Β., «Μνήμη, παιδική ηλικία και ο μύθος της πατρίδας: περίπτωση του Αλέν Γλυκού» στο Κ’η φαντασία στο λογισμό, σε επιμ. Δ. Πολίτη και Γ. Παπαδάτου, εκδ. Καλειδοσκόπειο, Αθήνα, 2021, σελ.371-381.

McCloud,  S.. Κατανοώντας τα κόμικς-η Αόρατη Τέχνη(Ν. Καμπουρόπουλος, μτφρ.). Αθήνα, Εκδόσεις Webcomics, 2014.

Μουλά, Ε., «Η πολυδύναμη και πολυεπίπεδη σχέση κόμικς και λογοτεχνίας: διαμεσική επικοινωνία, διακείμενα, εγκιβωτισμοί, οσμώσεις και θεωρητικές αναζητήσεις», Τα Κέιμενα, τχ.19. 2014.

Νικολόπουλος, Α., Τα ελληνικά κόμικς, Αθήνα, εδ. Τόπος, 2012.

Νικολόπουλος, Α., «Graphic Novels: Μια όψιμη μορφή των κόμικς-Λογοτεχνία ή αυθύπαρκτη τέχνη; Χρήση και κατάχρηση του όρου», Τα Κείμενα, τχ. 

Τζιόβας, Δ., Οι μεταμορφώσεις του Εθνικισμού και το ιδεολόγημα της ελληνικότητας στον μεσοπόλεμο, Αθήνα,  Οδυσσέας, 1989.

Πέτσα, Β., Οταν γράφει το μολύβι, εκδ. Πόλις, Αθήνα, 2016

Παπαρούση, Μ. « Διασκευές λογοτεχνικών έργων σε εικονιστορήματα (graphic novels): το Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ – Graphic Diary»,  Τα Κείμενα, τχ.33, Ιούνιος 2021

 

Ξενόγλωσση βιβλιογραφία

Chute,  H.  L. . Graphic Women:Life Narrative and Contemporary Comics. New York, Columbia University Press, 2010

Hescher, A.. Reading Graphic Novels. Genre and Narration. Berlin, De Gruyer, 2016

Αlexander J., Eyerman R., et al., Cultural Trauma and Collective Identity, Berkeley, University of California Press, 2004.

Bonnet, Véronique (dir.), Conflits de mémoire, Paris, Karthala, 2004.

Caruth, C. , Unclaimed. Experience: Trauma, Narrative, and History, Baltimore,  Johns Hopkins UP, 1996.

Felman, S. and Laub, L., Testimony: Crises of Witnessing in Literature, Psychoanalysis, and History, New York, Routledge, 1992.

Kaplan, E. A. . Trauma Culture: The Politics of Terror and Loss in Media and Literature. New Brunswick, New Jersey & London: Rutgers University Press, 2005.

Kuznick, J. Patrick, Rethinking Cold War Culture, Smithsonian Books, 2010.

Miodrag, Hannah.  Narrative, language and  comics-as-literature,  Studies  in Comics, vol. 2 no2, 2012,: 263-279.

Rancière, Jacques, The Politics of Literature, London, Polity, 2010.

Tal, K. , Worlds of Hurt: Reading the Literatures of Trauma, New York, Cambridge UP, 1996. 

 

Υπάρχουν πολλά περιοδικά που φιλοξενούν άρθρα σχετικά με την Ιδεολογία και την εγγραφή της στο λογοτεχνικό κείμενο καθώς και με την ιστορική μνήμη, το τραύμα  και τη λογοτεχνία. Τα περιοδικά αυτά ανήκουν κατά κύριο λόγο στο χώρο των πολιτισμικών σπουδών (Cultural Studies) και των Area Studies,  αλλά και της λογοτεχνίας ή και της πολιτικής επιστήμης: Cultural Memory Studies, Memory Studies, History and Memory, Europe, International Journal of Cultural Studies, Comparative Literature and Culture, 

 Σε πολλά από αυτά τα περιοδικά υπάρχει απευθείας πρόσβαση μέσω του Hellenic Academic Library Network (HEALink) από την ιστοσελίδα 

http://www.uop.gr/index.php?option=content&task=view&id=170 

του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Αρθρα για συγκεκριμένες θεματικές στη βάση δεδομένων Scopus (http://www.uop.gr/index.php?option=content&task=view&id=169). και στις ευρύτερες βάσεις δεδομένων scholar.google.com (για επιστημονικά άρθρα και παρουσιάσεις σε συνέδρια) καθώς και το books.google.com (για επιστημονικά βιβλία). Σε πολλά από αυτά υπάρχει μερική ή πλήρης πρόσβαση στο περιεχόμενο των βιβλίων/άρθρων.

 

Ιστότοποι

Centre for Research in  Memory, Narrative  and History

http://arts.brighton.ac.uk/research/centre-for-research-in-memory-narrative-and-histories

Centre for the Study of Cultural Memory. 

http://modernlanguages.sas.ac.uk/centre-study-cultural-memory/resources

Centre for the Study of post-conflict cultures   http://nottingham.ac.uk/clas/research/centreforpostconflictcultures/index.aspx

Centre for Contemporary Fiction and Narrative, University of Northampton

http://www.northampton.ac.uk/research/english-and-creative-writing/research-centre-for-contemporary-narrative-and-cultural-theory-ccnandct

Oxford Centre for Life-Writing  https://www.wolfson.ox.ac.uk/clusters/life-writing

 

URL ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ECLASS (ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΤΗΛΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ)

https://eclass.uop.gr/modules/auth/opencourses.php?fc=266